به گزارش خبرنگار سینماپرس، «حسن برزیده» عصر دیروز سه شنبه در حالی که تنها تا چند ساعت دیگر عازم کشور گرجستان بود دعوت خبرنگار ما را برای گفتگو پیرامون فیلم جدیدش که واقعه تلخی از حوادث سیاسی کشور را بیان می کند پذیرفت و به سوالات سینماپرس پاسخ داد.
متن این گفتگو از نظر خوانندگان گرامی می گذرد:
*جناب برزیده این روزها فیلم «مزار شریف» شما بر روی پرده سینماهاست. در کارنامه فعالیت سینمایی جنابعالی ساخت فیلم های جنگی که اتفاقأ تعدادشان زیاد هم نیست دیده می شود و خاطرم هست هر بار هم با شما در رابطه با مشکلات این نوع سینما حرف می زدم تمایلی به بحث نداشتید؛ چرا؟
چون از این سینما ناامید هستم و فعالیت در این سینما برای من دیگر مقدور نیست.
*دلایلتان برای این یأس و دلسردی ناشی از چیست؟
از سالهای گذشته همیشه عده ای در این حیطه فعالیت می کردندکه دایه دلسوزتر از مادر بودند. این افراد در رأس مراکز حمایتی بودند و می گفتند چه کاری انجام بده و چه کاری انجام نده. شاید هم باور خودشان به چیزهایی که می گفتند نبود و سنگ شهدا را به سینه می زدند. درواقع حس کردم از دکانی که ساخته اند می خواهند سود کنند. وقتی هم ما گوشه ای از جنگ را روایت می کردیم آنها ما را دادگاهی می کردند و برای فیلم هایمان تعابیر ضد جنگ به کار می بردند.
*ولی در همان مقطع شما مدیر عامل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس شدید.
بله؛ تصمیم گرفتم در بطن مجموعه قرار بگیرم تا خودم شخصا اوضاع را سرو سامان بدهم.
*توانستید؟
راستش چندان نه؛ چون از همان جا بود که باورم تغییر کرد که در انجمن سینمای دفاع مقدس اراده فیلم خوب ساختن وجود ندارد و فیلم ها با دخالت افراد خاص باید ساخته شود و این بود که ادامه کار برایم سخت شد.
* بعد از آن هم دیگر مدتی در سینما و تلویزیون فعالیت نداشتید؛ درست است؟
درگیر کارها و فعالیت های صنفی بودم و از فعالیت های تولیدی عقب افتادم. در دولت دهم هم که ارتباط خوبی با جواد شمقدری نداشتم. نه من با او ارتباط خوبی داشتم و نه او دل خوشی از من داشت؛ و این ارتباط کمرنگ دوطرفه کم کاری مرا هم به دنبال داشت.
*آیا تمایل نداشتن شما برای ساخت فیلم جنگی تنها منوط به فضای نامطلوب انجمن سینمای دفاع مقدس بود؟
تنها این دلیل نبود. در واقع در یک فیلم آنچه دارای اهمیت است زمان بالای فیلمبرداری و زمان تولید یک فیلم است و چندان دستمزد بالای بازیگران یا هزینه های جانبی، موجب تأثیرات نامطلوب بر یک فیلم نمی شود. فیلمساز در ساخت یک فیلم جنگی با سکانس پلانهای بسیار سختی مواجه است. سکانس های شلوغ با برداشت های متعدد و با تمرین های زیاد از سختی های کار جنگی است. بعضی وقتها برای تنها چهار انفجار گروه ساعتها باید منتظر ماند تا صحنه آماده شود؛ در این مسیر با موضوع خطرناکی هم دست و پنجه نرم می کنیم که کوچکترین غفلت منجر به خسارت جانی افراد می شود. از این دست مشکلات الی ماشالله زیاد است و من ساعت ها می توانم برای شما بگویم.
*به نظر شما پرداخت به موضوعات دوران دفاع مقدس و یا تاریخ انقلاب چقدر ضروریست؟
من اعتقادم این است که چه عده ای انقلاب و جنگ را قبول داشته باشند و چه عده ای معترض و منتقد به این حوادث تاریخی باشند در هر صورت در کشوری زندگی می کنند که تحت تاثیر انقلاب و جنگ است. موضوع مهمی که همه ما با آن سر و کار داریم پس باید و لازم است که روی این مباحث کار شود.
* به ویژه که رهبر انقلاب هم در دیدارهای متعدد سینماگران با ایشان بر این موضوعات تاکید ویژه داشته اند.
مقام معظم رهبری بارها و بارها روی این مسئله تاکید کرده اند اما متاسفانه باید بگویم که این نکات کلیدی تنها در حد حرف باقی می ماند و خیلی از مدیران و افراد مرتبط به راحتی از این فرمایشات عبور می کنند.
*فکر می کنید علت این بی توجهی از چه دیدگاهی نشأت می گیرد؟
بروید از خودشان بپرسید. من که سالها در این مورد جستجو کردم نتوانستم قانع شوم. اما این نکته رامی توانم بگویم که مسئولین کشور به این صحبتها اعتقاد ندارند چه گروه چپ و چه گروه راست، تمام حرفهایشان دروغ است! اگر هم بخواهند درست بگویند پستشان را از دست می دهند. تنها ما هستیم که این وسط مورد بازی قرار می گیریم. این آقایان به اینکه در فیلمی مشکلات جامعه نقد شود اعتقادی ندارند. مسئولین ما صرفأ خواهان فیلم های کمدی هستند و از فیلم هایی طرفداری می کنند که به کسی بر نخورد؛ این افراد نگران استیضاح خود در مجلس هستند و انگیزه دلسوزی و رغبت در آنها وجود ندارد. متأسفم که باید بگویم تنها یک عده فیلمساز هستند که این وسط از آب گل آلود ماهی می گیرند و با کسب دلار های فراوان عیش خود را در در کشورهای اروپایی کامل می کنند.
*دلار برای چه فیلم هایی؟
فیلم های بی محتوایی که اتفاقأ سرگرم کننده هم نیستند و تلاششان در هجو جنگ و چالش کشیدن انقلاب است. البته باید بگویم که هر کسی هم از این رانت برخوردار نیست و هم اجازه ساخت چنین آثار سخیفی را ندارد.
*پس مجموع این دلایل شما را از سینمای دفاع مقدس دور کرد؟
شما باشید چه می کنید؟ به صراحت می گویم که مزار شریف آخرین دست و پا زدن من در این سینماست و سعی می کنم در عالم فیلمسازی دیگر از این اشتباهات مرتکب نشوم!؟ تلاش میکنم ترجیحا در ژانرهای دیگر فیلم بسازم؛ فیلم هایی که مواجهه مسئولین و مردم با آن بهتر است. متاسفم که باید امرروز این حرفها را بزنم که مسئولین سینمایی ما علی رغم پوجهه ای که دارند با سطحی ترین آدم ها در سینما عکس یادگاری می گیرند و این افراد در جشن ها در ردیف اول می نشینند در حالیکه افراد فرهیخته همیشه دورترین مکان را برای خود انتخاب می کنند. آقایان برایشان پایین ترین افراد سینما جذاب شده است و با این افراد عکس دونفره می گیرند. آیا واقعأ با این شرایط می توان به تولید فیلمهای پر محتوای انقلابی و جنگی تکیه کرد؟
*کمی از فضای فیلم صحبت کنیم؛ چطور اتفاقات مزار شریف سوژه داستان شما شد؟
سال ۷۷ و ۷۸ که این اتفاقات رخ داد از همان زمان و بعد از یک ماه با آقای شاهسون(تنها دیپلمات باقیمانده از حادثه مزار شریف) جلسه ای داشتم. طرح و فیلم نامه چیزی نزدیک به دو سال از من زمان بر. همان زمان فیلم نامه را نوشتم.
*جذابیت داستان مزار شریف برای شما چه بود؟
در وهله اول این اتفاق برای هر کشوری حائز اهمیت است؛ همانطور که لانه جاسوسی و گروگانگیری برای آمریکا مهم است و فیلم آرگو را ۳۰ سال بعد از تسخیر لانه جاسوسی می سازد و به فیلم جوایز متعدد هم میدهد. وقتی ۹ دیپلمات ایرانی در افغانسان ترور می شوند برای من ایرانی اهمیت دارد؛ آن هم به دست کسانی که با ما زاویه دیدگاهی دارند. مخصوصأ اینکه حادثه زوایای پنهانی داشت که سیاسیون قصد مخفی کردن آن را داشتند. یک گاف سیاسی بود که قرار بود در آن خصوص حرف زده نشود و ما راجع به آن حرف زدیم. ۹ تن از عزیزان ما فرزندان و برادران ما بودند که در کشوری دیگر غریبانه و مظلومانه به شهادت می رسند؛ پس سکوت بی معنی است.
*به لحاظ بصری چطور؟
به نظر من واقعه مزار شریف خاصیت تبدیل به فیلم خوب را داشت. البته هر اتفاق تاریخی نمی تواند نمی تواند قابلیت تبدیل به فیلم را داشته باشد و شاید اتفاق دیگری اگر به رمان مبدل شود بهتر باشد. به نظر من مزارشریف قابلیت تبدیل به یک اثر دراماتیک را داشت؛ ضمن اینکه خودم خواستم آن خاطرات را یادآوری کنم چرا که آن حادثه تلخ تنها یک ماجرای قتل و کشتار معمولی نبود که تمام شود و این روزها می بینیم که در ادامه همان داستان، تکفیری ها و داعشی ها هم به تفکر طالبان اضافه شده اند. طرز تلقی غلطی که این گروهها از دین دارند اتمام ناپذیر است.
*با شاهسون در طول ساخت فیلم دیدار داشتید؟
سال ۷۷ یک ماه بعد از مصاحبه اش با تلویزیون با ایشان قرار داشتم. البته ایشان یکسال بعد از این اتفاقات به دلایل شخصی ناپدید شدند ولی بعد در حین نگارش فیلم نامه با ایشان در تماس بودم. در حین ساخت فیلم هم با شاهسون و هم با مسئولین سیاسی وقت و چند تن از دیپلمات ها و کسانی که به شاهسون در این رابطه کمک کردند هم مصاحبه و ملاقات داشتیم.
*چقدر در خصوص داستان تحقیقات میدانی داشتید و تنها به گفته های شخص اکتفا نکردید؟
برای شناخت افغانستان تحقیقات زیادی انجام شد. اینکه چه انگیزه ای پشت ماجرا وجود داشت؟ چرا پاکستان ردیف اول اتهام بود و چرا طالبان افغانستان در این ماجرا نقش نداشتند؟ یا اینکه چرا بچه های ایران آنجا را تخلیه نکردند و در نهایت به شهادت رسیدند؟ من با آقای بروجردی که در آن زمان مسئولیت مهمی در حوزه افغانستان داشتند زیاد صحبت کردم و در فیلم نکاتی را مطرح کردیم که روح شاهسون هم خبر نداشت؛ ازجمله اینکه نیروهای ایرانی با تانک پشت خاک افغانستان صف کشیده بودند و...
*جالب اینجاست یکی از سوالات من این بود که این به صف شدن تانک ها ی ایرانی پشت خاک افغانستان اغراق آمیز نبود؟
به هیچ عنوان. نزدیک بود ایران درگیر جنگ با افغانستان شود؛ چرا که عقلای کشور تشخیص داده بودند و حتی آقای روحانی دبیر وقت شورای امنیت ملی با رهبری در این زمینه دیدار کرده و ایشان را از ماجرا مطلع کردند و ما به راحتی می توانستیم کابل را بگیریم و درگیر جنگ ناخواسته یا خواسته شویم. هر چند که در هر صورت تبعاتش برایمان زیاد بود.
* آقای برزیده فیلم مزار شریف برای من که در زمان رخداد این حادثه دانشجو بودم و اطلاعی از این ماجرا نداشتم هیچ اطلاعاتی از سابقه چگونگی شکل گیری این رویداد ارائه نمی دهد.
شاید صحبت های من برای شما قانع کننده نباشد. اما ما فرض را بر اطلاعات مردم گذاشتیم و اینکه ماجرای ده سال گذشته چندان دور نیست. مضاف بر اینکه ما قرار نیست همه موارد و همه موضوعات را در فیلم بگوییم کمی تحقیق و پژوهش بررای امثال شما هم نیاز است(می خندد) اما در هر صورت فیلم قرار نیست همه اطلاعات را به مخاطب بدهد چون در این صورت تبدیل به روزنامه می شود.
*برای جذابیت بصری اثر تمایل نداشتید از بازیگران بیشتر چهره استفاده کنید؟
در قصه واقعی یک خانواده شاهسون را در طول مسیر رسیدن به مرز هدایت می کند ولی ما تعمدأ کاراکترها را کم کردیم. در فیلم ما زنی که به شاهسون کمک می کند نماینده مردم افغانستان است. موضوع اصلی داستان ما از جایی شکل می گیرد که قصه حادثه در اصل تمام می شود و به اعتقاد من داستان با مهتاب کرامتی و حسین یاری به خوبی روایت می شود؛ فکر میکنم در همین مقدار شخصیت ها هم کفایت می کند. البته این را بگویم که من به بازیگر چهره در فیلم اعتقاد دارم و مردم و مخاطبین اصلا به خاطر بازیگر به سینما می آیند اما این قصه از این نوع روایت، بازیگر زیاد نمی خواست اگرچه می توانستم قهرمان فیلم را هم همچون فیلم های هالیوودی در گیر ماجراهای اکشن کنم ولی همانطور که می بینید فیلم اتفاقات اکشن معمول را هم ندارد.
*بیشتر داستان مد نظرتان بود اگرچه در زمان نمایش در جشنواره فیلم فجر پارسال اشکالاتی هم به فیلمنامه واقع بود؟
دقیقأ...واقعه و ماجراهای اصلی را نمی خواستیم اسیر جذابیت کاذب کنیم و به خاطرجذب گیشه تن به هر چیزی ندادیم؛ البته فیلم وجه سرگرمی را برای مخاطب دارد و حتی یک پله بالاتر هم هست و مردم فیلم را دوست داشته و با فیلم ارتباط خوبی هم برقرار می کنند. شاید در این فیلم به چهره مهتاب کرامتی مخاطب عادت نکرده باشد. قول می دهم در فیلم بعدی ام که کمدیست قطعا از بازیگران بیشتر و گیشه پسند استفاده کنم هر چند که اگر خودم هم نخواهم مرا بعه سمت فیلم های گیشه ای یا کمدی هول می دهند و مقاومت دیگر نتیجه ای ندارد!
*بازی حسین یاری علی رغم اینکه باور پذیر است اما عده ای از منتقدین آن را در تیپ خلاصه می بینند؛ نظر شما چیست؟
۹۰ درصد مجموعه نظرات در مورد بازی ایشان تا به حال مثبت بوده و ده درصد نقد هم داشته اند. اتفاقا در جلسه با دوستان سینماگر بعد از پایان تدوین این فیلم، نظرات روی بازی حسین یاری و خانم مهتاب کرامتی بسیار نظرات خوبی بودو خودم هم نظر خوبی نسبت به بازی بازیگرانم دارم.
*و سوال پایانی اینکه در ابتدای فیلم برخورد مسعود رایگان با حسین یاری به عنوان یک دیپلمات و ایشان به عنوان نماینده امنیت ملی کشور کمی تند و زننده نبود؟
اتفاقأ بر اساس مستندات و تحقیقات، ما زهر ماجرا را گرفتیم و نخواستیم آقای رایگان را چندان خشن نشان دهیم؛ به نظرم کار درست را این مامور امنیت ملی میکند و اگر نمی کرد باید به آن شک می کردیم.
گفتگو : معصومه جلالی
نظرات